Portretten
Home » Portretten
In de kapittelzaal hangt een reeks portretten van vroegere landcommandeurs van de RDO. Tijdens de vergaderingen kijken de voorgangers als het ware over de schouders mee. De reeks begint met de eerste commandeur van Utrecht en loopt door tot het midden van de achttiende eeuw. In een andere ruimte hangt de serie vanaf dat moment tot heden. De reeks is niet begonnen met de stichting van het Duitsche Huis te Utrecht in 1231, maar drieënhalve eeuw later, rond 1580. Dat was een initiatief van Jacob Taets van Amerongen, die tussen 1579 en 1612 het landcommandeurschap bekleedde. Tegen de tijdgeest in probeerde hij de Balije van Utrecht in katholiek vaarwater te houden en de aansluiting met de hoofdzakelijk katholieke orde in Duitsland te bewaren. De portretten van de voorgangers, die heraldisch wel correct zijn, maar qua afbeelding grotendeels op fantasie berusten, moesten de continuïteit met het kruisvaarderverleden onderstrepen. De zinsnede “Godt hebbe de siel”, die onder elke naam te lezen valt, maakt de reeks tot een memoriestuk, het bidden voor het zielenheil van de overleden voorgangers. Nadat de balije protestants was geworden, verdwijnt deze zinsnede, maar de reeks is wel voortgezet. Het laatste portret, van de huidige landcommandeur, dateert uit 2014.
Naar de reeks is uitgebreid onderzoek gedaan door kunsthistorica Daantje Meuwissen, die hier in 2011 op gepromoveerd is. Meuwissen is zeer breed te werk gegaan. De schilderijen zijn grondig bekeken op stijl en techniek, er is archiefonderzoek gedaan naar de achtergronden, maar er zijn ook natuurwetenschappelijke technieken gebruikt, zoals infrarood en dendrochronologie. Door het infra-roodonderzoek kon de techniek van de schilder worden bekeken, maar kwamen ook beschadigingen aan het licht, zoals het bekrassen van de gezichten tijdens een beeldenstorm. De dendrochronologie is toegepast om de ouderdom van het hout te bepalen.
De portretten zijn samengevoegd tot clusters van vier of vijf, soms op één paneel, soms losse panelen in één lijst. Er is veel vraag naar afbeeldingen van de portretten, voor publicaties of tentoonstellingen. In enkele gevallen worden de originelen uitgeleend voor speciale tentoonstellingen, bijvoorbeeld in Neurenberg, Alden Biesen, Malbork en Berlijn. Eén keer is de hele serie te zien geweest: in 2015 tijdens een tentoonstelling over de RDO in het Centraal Museum Utrecht.