Onderzoek
Sinds de eeuwwisseling ondersteunt de Ridderlijke Duitsche Orde (RDO) Balije van Utrecht wetenschappelijk onderzoek naar de eigen geschiedenis. Inmiddels is het werk aan drie proefschriften mogelijk gemaakt. Twee daarvan zijn afgerond: dat van Daantje Meuwissen naar de portretreeks van de landcommandeurs (2011) en van Rombert Stapel naar de kroniek van de Duitsche Orde (2017). Het onderzoek van Jerem van Duijl naar de bezitsvorming van de orde tot 1600 loopt nog. Verder heeft Renger de Bruin een onderzoek uitgevoerd naar de opheffing van de RDO door Napoleon in 1811 en het herstel van de instelling door Willem I in 1815. Momenteel verricht hij onderzoek naar de leden van de RDO tussen 1640 en het midden van de twintigste eeuw. Dat onderzoek maakt deel uit van een breder onderzoeksproject naar de Nederlandse elite aan de Universiteit Utrecht. De Bruin is sinds 2017 voor dit project senior onderzoeker aan deze universiteit. Hij is tevens conservator van de RDO.
De Bruin vertegenwoordigt samen met Hans Mol het onderzoek naar de RDO in het internationale veld. Mol, de promotor van Stapel en Van Duijl, is onderzoeker bij de Fryske Akademy in Leeuwarden en hoogleraar Friese geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij houdt zich al sinds de jaren ’80 bezig met de middeleeuwse geschiedenis van de orde. De grens tussen de onderzoeksgebieden van Mol en De Bruin ligt bij 1640, het moment dat de Balije van Utrecht zich losmaakte van de grootmeester. Met hun presentaties op internationale congressen hebben De Bruin, Mol en Mols promovendi het onderzoek naar de Balije van Utrecht duidelijk geprofileerd bij hun buitenlandse collega’s. Het belang van de balije in de geschiedenis van de geestelijke ridderorden wordt inmiddels breed gezien. De rijkdom van het balijearchief heeft de afgelopen jaren onderzoekers uit Duitsland, België en de Verenigde Staten naar Utrecht getrokken.
De resultaten van het onderzoek naar de RDO worden niet alleen naar vakgenoten, maar ook aan een breed publiek gepresenteerd. Een voorbeeld daarvan is de tentoonstelling over de Balije van Utrecht in 2015 die De Bruin heeft gemaakt toen hij nog conservator stadsgeschiedenis bij het Centraal Museum Utrecht was. De geschiedenis en ook de huidige activiteiten van de RDO zijn daar getoond met tientallen objecten, kaarten, schema’s, een 3D-animatie en een documentaire. Deze documentaire is gemaakt door RTV Utrecht en ook in uitgebreide vorm uitgezonden.
Het huidige onderzoek naar de RDO bouwt voort op het werk van archivarissen uit het verleden. Van degenen die voor het archief gezorgd hebben zijn er twee te noemen die in belangrijke mate hebben bijgedragen tot de ontsluiting: J.J. de Geer van Oudegein en P. van Hinsbergen. Met bronnenpublicaties en archiefinventarissen hebben zij het archiefmateriaal toegankelijk gemaakt voor onderzoekers. In het samenwerkingsproject met Het Utrechts Archief zal het onderzoek naar de geschiedenis van de RDO met het online beschikbaar maken van inventarissen en gedigitaliseerde bestanden verder gefaciliteerd worden.
